De aanleiding: slopen?
In september 2020 bericht de gemeente Rotterdam dat in de Fazantstraat in Carnisse wordt ingegrepen. 216 ‘kleine goedkope woningen’ moeten plaatsmaken voor nieuwe grotere woningen. Doelgroep: “sociale stijgers; bewoners die het financieel beter krijgen en op zoek gaan naar een grotere woning op Zuid. Juist door het tekort aan grotere woningen verlaten deze mensen die in Zuid zijn opgegroeid, hun eigen wijk zodra ze er financieel op vooruit gaan.” schrijft wethouder Kurvers. “De Vogelbuurt in Carnisse functioneert nu niet goed als samenhangende sociale buurt vanwege de eenzijdige woningvoorraad van lange blokken met dezelfde kleine portiekflats en de onaantrekkelijke inrichting van de openbare ruimte die gedomineerd wordt door geparkeerde auto’s.”
De mooiste straat van Carnisse
De plannen zijn ambitieus. De toekomstige verhuizing van de basisschool biedt kansen een nieuwe maatschappelijke voorziening en parkeervoorziening te maken, waardoor een groot deel van het parkeren uit de straat kan verdwijnen. “De Fazantstraat zal transformeren van de straat met de grootste parkeerdruk -en de daarmee de minste leefruimte- tot een nieuw gezellig woonmilieu met een inclusieve openbare ruimte, met ruimte voor ontmoeting, verbindingen met de omgeving en meer groen.” Het voornemen past binnen de doelstellingen van het NPRZ (Nationaal Programma Rotterdam Zuid) en de afspraken in de Woonvisie. Daarin hebben de coalitiepartijen afgesproken dat er 12.000 goedkope woningen gesloopt gaan worden tussen 2018 en 2030. Carnisse scoort slecht in de cijfers als het gaat om aantrekkelijkheid van de bebouwing in de buurt en ervaren binding. Het wordt bovendien gezien als een naar binnen gekeerde wijk met veel ‘kwetsbare meergezinswoningen’; gestapelde woningen zonder lift met een lage WOZ-waarde.
Gelden de slechte cijfers van Carnisse ook voor de Fazantstraat?
Maar kloppen deze cijfers nog wel met de realiteit? Zijn de woningen goedkoop en slecht en is de buurt onveilig? Veel bewoners vinden van niet. “Veel buren wonen hier al jaren en hebben hun woning juist mooi verbouwd.” vertelt Lonnie den Ouden aan Vers Beton. Louise van Gend zegt in hetzelfde artikel: “Ik ben Rotterdammer. Ook nog een hardwerkende Rotterdammer. Ik pas precies in de doelgroep die ze in deze wijk willen hebben, hoogopgeleid, een goede baan.”
In de afgelopen jaren is de woningmarkt sterk veranderd, ook in Rotterdam. De appartementen in Carnisse zijn qua waarde meer dan verdubbeld maar ook doorstromen naar een groter huis is moeilijker geworden. Daardoor zijn de appartementen voor een bredere doelgroep interessanter geworden en loont het meer om te investeren in onderhoud en verduurzaming. Tegelijkertijd waren de woningen ook lucratief voor huisjesmelkers en uitzendbureaus van arbeidsmigranten. En als niet iedereen in de Vereniging van Eigenaren mee kan of wil doen, is groot onderhoud lastig.
Bewoners voerden protest, nodigden gemeenteraadsleden en journalisten uit om te komen kijken en deden hun verhaal in de pers en bij de gemeenteraad. De Fazantstraat kreeg landelijke bekendheid en de politieke twijfel steeg. Toen ook nog bleek dat de kosten voor de gemeente miljoenen hoger zouden uitvallen dan gedacht, werd het project onhoudbaar. Zowel oppositie- als coalitie partijen in de gemeenteraad keren zich tegen de sloop. Maar, schrijft AD-journalist Antti Liukku als duidelijk begint te worden dat de sloop niet doorgaat, heeft de gemeente eigenlijk wel een Plan B?
Is er eigenlijk een Plan B?
Het is duidelijk geworden dat van bovenaf ingrijpen hier niet op zijn plaats is. Maar wat dan wel? Hoe verbeter je 288 woningen in particulier bezit?
Fazantstraat aan Zet!
De protesten tegen sloop zorgden voor spanning maar ook voor saamhorigheid. Daarom is dit hét moment om samen na te denken over de toekomst. De bal ligt nu bij de particuliere eigenaren, die niet allemaal kunnen of willen meedoen. Er is een proces nodig dat vertrouwen schept voor welwillende bewoners om samen het verschil te maken waar ze trots op kunnen zijn.
Bewoners en medewerkers van de gemeente denken in werkgroepen na over de verbetering van de buurt. Bewoners konden meebeslissen welke architect de opdracht krijgt voor de woningverbetering. Dit is het bureau Open Kaart.
De sloopplannen gaan niet door, maar het verbeteren en vergroten van woningen wel. De gemeente heeft de ‘Wet voorkeursrecht gemeenten’ (Wvg) gevestigd, dit betekent dat als deze eigenaren hun woning willen verkopen, zij deze eerst aan de gemeente te koop moeten aanbieden. Daarmee kan de gemeente actief meedoen in het verbeteren van woningen en voorkomt zij dat investeerders de woningen opkopen. Begin 2024 is de wvg weer ingetrokken, de gemeente heeft op dat moment ongeveer 100 van de 288 woningen in bezit.
Niemand hoeft te verhuizen of verkopen, maar als je dat wel wilt staat de gemeente vooraan om mee te denken.
Leren van elkaar
De verschillende portiekwoningen zijn ‘constructief verbonden’; praktisch, juridisch en bouwkundig. Wie wat wil moet altijd rekening houden met de buren. De kunst is om ook in sociaal opzicht constructief en verbonden na te denken over wat er zou kunnen met de woningen. Omdat niet alles in één keer wordt aangepakt is er veel ruimte om van elkaar te leren.
Het project moet bewoners de instrumenten in handen geven om samen te investeren in de toekomst van hun woningen. Dat vraagt om een hands-on aanpak met persoonlijk contact en openheid over alle vragen en onzekerheden die dit met zich meebrengt. De ervaring, kennis en kunde van bewoners, gemeente én experts is nodig om samen uitvoerbare plannen te maken. En om de verbetering van woningen te koppelen aan een breder verhaal van een straat die zichzelf opnieuw uitvindt.
Trouwens, wist je dat...
Niet alleen de recente geschiedenis maakt deze buurt interessant, ook de ontstaansgeschiedenis is de moeite waard. Kort na het bombardement in de tweede wereldoorlog was de vraag: hoe kunnen we goed en betaalbaar veel woningen bouwen? De bijzondere omstandigheden vroegen om een slimme aanpak. De wethouder schreef een prijsvraag uit en meerdere vooraanstaande architecten dienden een plan in. In sommige opzichten waren die plannen hun tijd ver vooruit.
In het filmpje wordt uitgelegd hoe Carnisse is ontstaan en wat er in die tijd bijzonder was aan de portiekwoningen. Ook vertellen bewoners van Carnisse wat zij waarderen aan hun wijk.
